Meelopen met ‘Er zijn erbij die er bijna hun hele leven alleen voor staan’
Een artikel op de site van Zorg+Welzijn.
Journalist Jessica Maas en fotograaf Bas Losekoot lopen een dag mee met Haval Abdulrazaq, jeugdwerker van De Dijk in Utrecht. Crisisopvang voor jongeren tussen de 18 en 23 jaar die echt nergens anders meer terecht kunnen.
‘Ik had bijna een puzzelstukje opgezogen’, zegt schoonmaakster Ina. 8.40 uur, op tafel in de woonkamer van De Dijk (onderdeel van Youké jeugdzorg) liggen drie grote puzzels. ‘Daar had je geen vrienden mee gemaakt’, lacht Diahann (36), die net de nachtdienst achter de rug heeft. Met Manon en Haval, die om 8 uur zijn begonnen – wordt de overdracht doorgenomen. Het is een rustige nacht geweest. ‘Ik heb er wel twee een waarschuwing gegeven. Ze zaten bij elkaar op de kamer.’
Manon, die hier al een hele tijd stageloopt, loopt de dag nog even door. Vanavond wordt een nieuwe jongen verwacht. Of hij komt is niet helemaal zeker, waarschuwt Diahann. ‘Ik had hem al aan de lijn. Hij was nogal bijdehand. Hij had vanavond een feestje en wist niet zeker of hij het zou redden. Ik heb ‘m verteld dat we crisisopvang zijn. Take it or leave it. We zijn geen Van der Valk.’ Lachend. ‘En wat nou een feestje in deze tijd? Dat bedenk ik me nu pas.’ Haval schudt zijn hoofd. ‘Ik ken hem wel. Hij is die stiefbroer van Carlo, die hier ook heeft gezeten.’
Teamleider Ton van Rijswijk van De Dijk schuift ook even aan. Hij probeert meer activiteiten voor de bewoners te regelen die nu geen daginvulling hebben. ‘Door de coronarichtlijnen (het is april, red.) komen de jongeren veel meer in een passieve modus terecht. En dat is juist niet wat ze nodig hebben.’ Of het aantal jongeren op straat door corona toeneemt? ‘Dat lijkt mee te vallen. Ik lees online soms allerlei paniekverhalen, maar dat zie en hoor ik in hier de praktijk nog niet terug.’
9.20 uur
De jonge bewoners van De Dijk laten zich nog niet zien. Het zijn jongeren met totaal verschillende achtergronden die hier in de crisisopvang terecht komen. Het enige wat ze gemeen hebben? Ze kunnen nergens meer terecht. Een aantal is al naar het werk vertrokken, anderen liggen nog in bed. Corona heeft ook hier het dagritme veranderd, vertelt Haval. De jongeren mogen nu wat meer tijd op hun kamer doorbrengen, normaal gesproken gaan na 12 uur de kamers boven op slot en wordt verwacht dat ze elders ‘actief aan hun toekomst’ werken. Sinds kort biedt de Utrechtse crisisopvang onderdak aan twintig (+ twee in hoge nood) jongeren. In een statig pand aan de overkant van de Abstederdijk zijn nu zes extra plekken. Dat was hard nodig. ‘We worden wekelijks, bijna dagelijks gebeld’, vertelt Haval. Nette blouse, dito broek. Hij is geen begeleider met een hoody. ‘Onze beste geklede collega’, lacht Diahann.
Het bleek een gouden tip. Hij haalde zijn diploma’s. Mbo, hbo en specialiseerde zich in radicaliserende jongeren. Zijn laatste opleiding was de post-hbo intensieve ambulante gezinsbegeleiding. De gevolgen van het falend systeem ziet hij dagelijks. Jongeren die buiten de boot vallen, veel gedoe met schulden. ‘Wanneer je als jongere een schuld van boven de 3.000 euro hebt opgebouwd en je krijgt een uitkering van 520 euro, dan wordt dat heel lastig.’ De 47-jarige hulpverlener straalt kalmte en overwicht uit. Al bijna twintig jaar is De Dijk zijn werkterrein. Hij heeft een bijzondere loopbaan achter de rug. Op z’n 22e gevlucht uit Noord-Irak. ‘Ik ben in Irak opgeleid tot medische
laborant en kwam alleen naar Nederland. Binnen twee jaar had ik mijn staatsexamen Nederlands als tweede taal gehaald en begon ik weer aan de laborantenopleiding.’ Maar dat viel tegen. Hij probeerde nog een jaartje fysiotherapie in Nijmegen, had een bijbaantje in een restaurant. ‘En daar hoorde ik via een collega over De Dijk. Ze vond het werken met deze jongeren echt iets voor mij.’
Ook de beruchte kostendelersnorm maakt veel slachtoffers. Ouders die op hun uitkering worden gekort omdat zoon of dochter een baantje heeft gevonden. ‘Als de jongeren dan ook nog schulden hebben opgebouwd en deurwaarders beginnen aan de deur te komen, dan weet zo’n ouder het ook niet meer. Dan wordt zo’n jongere het huis uitgezet.’
10.52 uur
Beweging op de trap. Een meisje sloft – in trainingsbroek en badslippers – naar buiten voor een sigaret. Een jongen – oortjes in – zit op de bank met zijn mobieltje. Hij woont hier nog maar kort, vertelt hij zacht. ‘Maar ik wil nu weer naar school, ik moet een diploma, je weet toch.’
11.35 uur
Diahann moet eigenlijk al naar huis. Haar dienst zit er al even op, maar er is altijd nog wel wat doen. Ook zij werkt hier al jaren. Er is weinig verloop op De Dijk en dat zegt veel. ‘Ik hou van deze doelgroep. Je kunt bij deze jongeren ook een beroep doen op hun verantwoordelijkheid. Ik ren net zo hard als jij rent, zeg ik altijd.’
11.51 uur
Tom Wigbold staat voor de deur. Maatschappelijk werker van Back Up, de stedelijke organisatie voor dakloze jongeren in Utrecht. Hij is trajectbegeleider van veel jongeren hier. Deze – tot voor kort dakloze jongeren – hebben soms al een heel verleden in de hulpverlening achter de rug en duiken nog wel eens bij andere instellingen in de stad op. Back Up werkt nauw samen met De Dijk en probeert de jongeren in beeld te houden. Een online volgsysteem, waarbij verschillende organisaties zijn aangesloten, helpt daarbij. De 21-jarige Nina – een mooi meisje met lange dreads – schuift aan tafel. Zij heeft nu haar ‘perspectiefgesprek’. ‘Zet ‘m op, girl’, lacht Diahann die nu echt naar huis gaat.
Nina praat Tom bij. Ze heeft haar schulden afgelost, staat zelfs in de plus op haar telefoonrekening, klinkt het trots. Maar ze heeft wel ontslag genomen bij de Jumbo. Haar uren waren ineens teruggezet naar drie uur per week. ‘Ik werkte daar altijd twintig tot veertig uur. Maar omdat ik een paar keer te laat had ingeklokt ging ik terug naar drie uur. Ja, dat ga ik niet doen.’
Ze baalt er duidelijk van. ‘Je kan toch een keer een fout maken? Ik werk liever dan dat ik een uitkering krijg.’ Ze is nu hard op zoek naar een ander baantje. ‘En ik heb me ingeschreven bij het ROC. De intake heb ik al gehad.’ Het is duidelijk, Nina heeft een plan. ‘Weet je, bij mij kan het heel lang goed gaan. Ik ben best zelfstandig maar dan ineens… stort alles in elkaar. Volhouden, dat blijft voor mij toch lastig’, vertelt ze serieus.
Nina is een van de jongeren die al een hele geschiedenis in de jeugdzorg achter de rug heeft. Haval pikt deze jongeren er meestal snel uit, vertelt hij later. ‘Ze klinken vaak als echte mini- hulpverleners. Beginnen meteen over hun doelen. Voor ons is het belangrijk om daar doorheen te kijken en te zien wat ze daadwerkelijk nodig hebben.’
12.30 uur
Ook Sami, een van de Eritrese jongeren op De Dijk, heeft vandaag een gesprek met Haval en Tom. Een jongen van weinig woorden, blijkt. Sami wil het liefst zo snel mogelijk een eigen woning ergens in Utrecht. Haval is realistisch als het om zelfstandige woningen gaat: ‘Dan kun je heel lang wachten. De wachttijden lopen op tot ruim meer dan vijf jaar. En je kunt hier ook zonder plan niet blijven.’ Sami kijkt naar de grond.
De laatste jaren komen steeds vaker Eritrese jongeren bij De Dijk terecht. Onlangs is ook een Eritrese collega aangenomen. Heel belangrijk voor de aansluiting. Sommige jongeren zijn alleen – als alleenstaande minderjarige vluchteling – naar Nederland gekomen. Na hun achttiende moeten ze – net als jongeren uit de jeugdzorg – zichzelf zien te redden. Dat gaat lang niet altijd goed. ‘Vaak heel introverte jongens, niet gewend om zich te uiten.’
13.15 uur
De bel gaat. Twee oudgedienden staan op de stoep. Samir (23) en Hassan (22). ‘Ha, de Syrische divisie’, begroet Haval de jongens hartelijk. De jongens wonen beide zelfstandig en zijn redelijk op weg. Samir wordt zo gebeld door de gemeente en vindt het fijn als Haval even meeluistert.
Ze praten kort over de Syrische keuken, over Samir die in september met een koksopleiding aan het ROC gaat beginnen. Het verblijf in De Dijk heeft hen geholpen, zeggen de jongens. ‘Ik heb wel van mijn fouten geleerd’, zegt Samir eerlijk. Door schulden raakte hij eerder zijn kamer kwijt en kwam hij op straat te staan. Hassan wijst lachend naar Haval. ‘Hij regelt alles.’
13.30 uur
In de woonkamer zit Nazli, 20 jaar. Al twee maanden zit ze hier, vertelt ze laconiek. Ze heeft een hele tijd op straat gezworven. Dat wil ze niet meer. Ze ging te vaak met verkeerde figuren naar huis. ‘Ik heb in de jeugdzorg dingen gezien die een kind niet moet zien. Jongeren die in zichzelf snijden, een meisje dat zichzelf ophing met een stofzuigerslang’, klinkt het onderkoeld. Ze vertelt over haar zoontje dat door haar ouders wordt opgevoed. ‘Hij heeft het goed bij hen, ik kan toch niet voor hem zorgen. Hij mag nooit in de jeugdzorg terechtkomen.’ Hier op De Dijk komt ze tot rust. ‘Weet je, de mensen zoals Manon en Haval die regelen zaken echt.’ Wat een goede hulpverlener is? Ze is even stil en haalt haar schouders op. ‘Ze moeten gewoon zichzelf zijn, weet je.’
14.55
De werkdag van Haval zit er bijna op. Over een half uurtje is de overdracht met de avondploeg. Even tijd om nog wat zaken te regelen. Voor de ene jongen moet een aanvraag de deur uit. Voor de ander moet zijn cv worden gescand. Manon komt ook al met een stapel papieren binnen.
Haval houdt van zijn werk. Geen dag op De Dijk is hetzelfde. ‘Ik wil graag dat ze hier een beetje tot rust komen en weer beetje zicht op de toekomst krijgen’ Hij maakt zich zorgen over het stijgend aantal jongeren dat op straat belandt. ‘Er zijn jongeren met alleen een huisvestingsprobleem, en er zijn jongeren waar meer aan de hand is. Maar een huisuitzetting is nooit een oplossing. Met betere begeleiding van gezinnen is veel te winnen.’
De verhalen van de jongeren maken nog steeds indruk, zegt hij. ‘Weet je, mensen denken dat ik me met mijn vluchtelingenverleden beter kan inleven in deze jongeren. Maar soms hoor ik verhalen… Jongeren die er bijna hun hele leven alleen voor staan. Die zoveel voor de kiezen hebben gehad en zich altijd eenzaam voelen. Ik heb de oorlog meegemaakt, maar dat gevoel ken ik niet.’
De namen van de cliënten zijn uit privacy-overwegingen gefingeerd.
Foto’s: Bas Losekoot