Verder kijken dan het probleemgedrag
Youké biedt specialistische hulp aan kinderen, jongeren en gezinnen met verstoorde gehechtheid en traumatische ervaringen. Esther Claessen, gedragswetenschapper bij Youké en gespecialiseerd in het gebied van diagnostiek en behandeling van kinderen tot 18 jaar, deelt haar inzichten over hoe een trauma-sensitieve aanpak het verschil kan maken.
Wat betekent trauma eigenlijk?
Esther zegt hierover: “Het woordenboek spreekt over een trauma als je iets is aangedaan wat zo overweldigend is dat je heel veel onveiligheid hebt ervaren. “Denk hierbij aan situaties als huishoudelijk of seksueel geweld, verwaarlozing maar ook een ernstig ongeval of pesten.” Iedereen kan in principe herstellen van een traumatische ervaring. Maar afhankelijk van de aard, steun, bagage en leeftijd, kan een traumatische gebeurtenis een trauma worden. Wanneer er sprake is van een afhankelijkheidsrelatie (ouder-kind, leraar-leerling) is de kans groter dat een traumatische ervaring daadwerkelijk een trauma wordt.
Hoe manifesteert een trauma zich?
“Een trauma kan zich op verschillende manieren manifesteren. Zo zien we bij kleine kinderen vaak angstig gedrag, veel huilen, snel boos zijn, slecht slapen en een ontwikkelingsachterstand. Bij schoolgaande kinderen zien we vermindering van concentratievermogen, angstig en teruggetrokken gedrag.” vervolgt Esther. Terwijl bij pubers ook somberheid, agressie en het gebruik van verdovende middelen tot uiting komen. Voor alle kinderen gelden vaak lichamelijke klachten als buikpijn en hoofdpijn.
De essentie van trauma-sensitief werken
“Trauma-sensitief werken betekent dat je verder kijkt dan het oppervlakkige (probleem)gedrag van een kind,” legt Esther uit. “Het gaat om de oorsprong van het gedrag. Waarbij zaken als wie je bent, waar je vandaan komt en wat je hebt meegemaakt belangrijk zijn. Ook de interactie binnen de omgeving speelt hierin een rol. Vanuit daar kijk ik hoe ik kan helpen. Wat kan ik doen om ervoor te zorgen dat het kind sterker in de maatschappij komt te staan.”
“Je probeert erachter te komen wat er is, waar het gedrag vandaan komt. De hulp stem je daarop af. Veiligheid is daarbij het allerbelangrijkste, samen met voorspelbaarheid. Hier moet je met het kind, de ouders en de omgeving afspraken over maken.” aldus Ester. Wat is nodig voor iedereen om het te laten werken? Daar zijn veel mogelijkheden voor. Van speltherapie tot cognitieve gedragstherapie en van EMDR tot ademhalingsoefeningen. En dat ook nog eens in verschillende vormen. Van systeemgesprekken tot ambulante gezinsbegeleiding en het inzetten van de JIM methodiek (Jouw Ingebrachte Mentor).
Volgens Esther heeft Youké haar benadering de laatste jaren steeds meer verfijnd. “Vroeger was over het algemeen de aanpak meer gedragsmatig, gericht op het zichtbare probleemgedrag. Tegenwoordig werken we meer systemisch, kijken we naar het gedrag in verschillende omgevingen zoals thuis, in de klas en op de sportvereniging.”
De rol van het eigen netwerk
“Een belangrijk aspect van ons werk is hoe we andere mensen in de omgeving van het kind kunnen inzetten om hen te versterken. Dit varieert van de directe familie tot de bredere school- en sociale omgeving. We kijken naar een samenhangende aanpak waarbij iedereen betrokken is,” benadrukt Esther. Daarbij maakt het natuurlijk uit in welke setting een kind ondersteund wordt. Is er sprake van een woongroep waarin 24/7 zorg verleend wordt, waarbij ook trauma-triggers op de loer liggen of is het een ambulant zorgtraject, waarbij de jeugdhulpverlener 1 a 2 x per week langskomt? Esther geeft aan: “Het netwerk om het kind heen inzetten, daar draait het om. Wij zijn uiteindelijk maar een tussenpersoon, die ook weer weggaat.” Daarnaast werkt Youké regelmatig samen met jeugd-GGZ, (speciaal) onderwijs en de leerkrachten om ervoor te zorgen dat kinderen de juiste hulp krijgen.
Esther vertelt over een voorbeeld uit de praktijk: “Ik heb samengewerkt met collega-therapeuten van Clash, die zich richten op gezinnen waar seksueel misbruik en huiselijk geweld hebben plaatsgevonden. We hebben een pubermeisje begeleid die misbruikt was door haar broer. Terwijl mijn collega’s zich richten op de ouders, die gescheiden zijn, zorgde ik voor individuele therapie, inclusief EMDR. Het meisje kampte met ernstige lichamelijke klachten, herbelevingen en was erg angstig op school. Dankzij onze gezamenlijke inspanningen konden haar ouders haar thuis effectief ondersteunen. Ze stimuleerden haar om dagelijkse activiteiten te hervatten en hielpen haar bij het stellen van grenzen en het vragen om hulp. Uiteindelijk leerde ze haar angsten te begrijpen en te overwinnen, wat haar in staat stelde haar eindexamen succesvol af te ronden en zelfs een reis naar het buitenland te ondernemen.”
Het vinden van de juiste balans
Het werken met getraumatiseerde kinderen brengt specifieke uitdagingen met zich mee, maar is ook dankbaar werk. “De grootste uitdaging is het vinden van een goede balans tussen professioneel betrokken zijn en ook goed voor jezelf blijven zorgen.” vertelt Esther. “Het raakt je toch. We moedigen onze medewerkers aan om steun te zoeken bij collega’s, gezond te leven en voldoende afstand te nemen om af te kunnen schakelen.” Youké zet hierbij ook in op intervisie en supervisie om de collega’s te ondersteunen in het werk en biedt ook een vitaliteitsprogramma aan.
Vooruitgang en opleiding
“Bij Youké vinden we het belangrijk om onze professionals te ontwikkelen. We volgen hiervoor de richtlijnen vanuit de overheid maar bieden zelf ook diverse, specifieke opleidingsmogelijkheden aan binnen de Youkademy, zoals trauma-sensitief opvoeden. Deze zijn bedoeld om onze medewerkers te voorzien van de benodigde kennis en tools,” legt Esther uit.
Esther hoopt dat mensen begrijpen dat trauma-sensitief werken een diepgaande, holistische benadering vereist die verder kijkt dan alleen de zichtbare, acute problemen. “Het gaat erom dat we het kind en de omgeving in hun totaliteit zien, erkennen wat ze hebben meegemaakt én hen de tools geven om sterker te worden.” Een gemiddeld traject duurt 6-18 maanden en vraagt dus om een lange adem. “Soms wordt er gedacht dat als wij betrokken worden in een traject alle problemen snel opgelost zijn. Helaas werkt het niet zo. Vertrouwen in het proces, kleine stapjes zetten en wederzijds begrip zijn nodig om het licht aan het einde van de tunnel te zien en te halen.”
Iedereen de juiste hulp
Trauma-sensitief werken en opvoeden is voor Youké inmiddels de standaard geworden om de kern van het probleem aan te pakken en niet alleen symptomen te behandelen. Met gespecialiseerde professionals als Esther kan Youké kinderen en hun omgeving hulp bieden om sterker te worden en te kunnen groeien in een veilige omgeving.
